Een labyrint voor Tongeren?

De Dwaalwijngaard daarentegen staat al een stuk verder. Hij werd ontworpen door een team van a2o field en werd aangelegd in 2023. De ambitie is om er in de herfst van 2026 een eerste cultureel veelzijdige oogsthappening te organiseren. Naast zijn bijzondere vorm op zich biedt de Dwaalwijngaard immers ook ruimte voor extra beleving in de vorm van unieke vergezichten, diverse kunstvormen en uiteraard … uitzonderlijke wijnproeverijen. 

Het Labyrint van Tongeren

Zonder meer het meest ambitieuze 'idee in de marge' dat we opnamen in ons aanbestedingsdossier voor de Fruitroute, was de creatie van een 'Labyrint met internationale uitstraling' als Tongerse toeganspoort tot die 'high-end fietsbelevingsroute'. 

De site van de Pliniusbron is vandaag een troosteloze grasvlakte.
Of omgedacht: een braakliggend terrein met ongekend potentieel. 

Via een wedstrijd zou het kruim van de Europese landschapsarchitecten uitgenodigd worden om voorstellen in te dienen om de kale vlakte aan de Pliniusbron om te toveren tot een landschappelijk en artistiek hoogstandje waarmee de oudste stad van België andermaal kon aantonen dat het zijn rijke historie koestert, maar ook met een heldere, van cultuur doordrongen visie naar de toekomst kijkt. 

Over koeien en horens

Projecten als deze hebben steevast een lange aanlooptijd. Dus toen het duidelijk was dat de Fruitroute nog wel even in de Haspengouwse koelcellen zou blijven, leek het ons niet onverstandig om het concept op zijn minst even voor te leggen aan het Tongerse stadsbestuur.

En dat had daar duidelijk oren naar: in minder dan drie maanden na onze toelichting van het idee bij de administratieve diensten (december '23), gingen de hoger aangehaalde uitnodigingen naar de grote kleppers in de sector de deur uit. En ook eentje naar ... ons. 

Creatief Limburgs samenwerkingsverband

Ons, dat zijn Buro Landschap, a2o architecten, Geotec en Liswood & Tache. Voor deelname aan de aanbesteding voor de Fruitroute hadden we ons verenigd in een consortium dat het uitzonderlijk brede spectrum aan noodzakelijke disciplines en competenties voor deze opdracht ruimschoots afdekte. En waarmee we dus ook voor deze overheidsopdracht het perfecte team in stelling hadden. 

 labyrint wordt Veelzijdige beleving dankzij unieke interpretatie en vormgeving

Het winnend ontwerp

Met hun typische mix van mystiek en avontuur helpen labyrinten al eeuwenlang bezoekers om zowel mentaal als fysiek hun weg te vinden. Een labyrint fascineert mensen daardoor zodanig dat ze er moeilijk onbewogen bij kunnen blijven.

Met onze eigentijdse interpretatie legden we daar meer dan één dimensie bovenop.

In tegenstelling tot traditionele labyrinten is dit ontwerp voor Tongeren immers opgebouwd uit drie niet-concentrische cirkels, die bovendien een golvende beweging maken en elk een andere hellingshoek hebben. Dat maakt dat je de verschillende historische biotopen die in het hart van het labyrint samenkomen (zie hieronder) ook nog eens continu vanuit een ander perspectief benadert.

Dat unieke samenspel tussen de cirkels en hun omgeving maakt de ervaring nóg rijker, en verheft een gewone wandeling erover tot een feest voor alle zintuigen. Met ‘achter elke bocht’ een nieuw verhaal.

vloeien natuur, cultuur en geschiedenis hier binnenkort opnieuw samen tot één uitzonderlijk landschap?

Een hefboom voor landschapsherstel

Eeuwenlang vormde de omgeving van de Pliniusbron een bijzonder landschap in het zuiden van Limburg. Gelegen aan het begin van het stroomgebied van de Fonteinbeek maakte het deel uit van een typisch Haspengouws brongebied, bestaande uit moerassige graslanden, bossen en houtkanten, akkers en kruidige bloemenweides.

Die rijkheid komt in de huidige inrichting, die zich beperkt tot een uitgestrekte grasvlakte omzoomd met bomenrijen, allesbehalve tot zijn recht. Daarom grepen we het ontwerp van een labyrint voor deze historische plek graag aan om meteen ook het historische landschap in ere te herstellen, en de biodiversiteit van het park opnieuw te versterken. 

impressie van het unaniem goedgekeurde voorontwerp.

Een breed gedragen, positieve keuze 

Begin december '24 - één jaar na het aankaarten van het idee bij de stad Tongeren - keurde de twaalfkoppige raad van bestuur van nv Plinius ons voorontwerp unaniem goed. Die raad bestaat uit gemeenteraadsleden en leden van de OCMW-raad van Tongeren, zowel uit de meerderheid als de oppositie.

Luc Houbrechts, secretaris van de nv en ook algemeen directeur van Tongeren, liet in december in Het Belang van Limburg optekenen dat het "in ieders belang is om langs het verder te ontwikkelen toeristisch fietspad van het Fruitspoor bijkomende attracties te ontwikkelen.” Een mening die wij niet alleen met hem delen, maar waar we met initiatieven als dit ook actief aan willen blijven bijdragen. 

Koken kost geld

Of en wanneer het Labyrint van Tongeren ook effectief gerealiseerd zal worden hangt af van de nieuwe raad van bestuur van de nv Plinius. De leden daarvan zullen voorgedragen worden door de nieuwe gemeenteraad van wat sinds januari '25 de stad Tongeren-Borgloon is. “Het zal ook die nieuwe raad van bestuur zijn die de opdracht zal moeten geven voor een definitief ontwerp en realisatie”, vervolgt Luc Houbrechts in HBvL. “Ook een aanvraag voor subsidiëring bij Limburg Sterk Merk is aan de nieuwe raad.” 

En nu? 

Het zou van al te veel valse bescheidenheid getuigen indien wij hier als initiatiefnemers en ontwerpers zouden beweren dat het ons niet zoveel uitmaakt of die noodzakelijke middelen ook effectief gevonden zullen worden. Natuurlijk willen wij dit project gerealiseerd zien. In de overtuiging dat het alles in zich draagt om een iconisch landmark met internationale uitstraling te worden voor Tongeren. En naast het al gerealiseerde 'fietsstation' in Borgloon opnieuw een meer dan bezienswaardige toegangspoort op het ambitieniveau van de Fruitroute. 

Naast het hoger aangehaalde Eetbaar Bos en de Dwaalwijngaard hebben we nog een aantal initiatieven in de marge van de Fruitroute in de week staan. Dus als het lezen van dit artikel ook jou triggert om van de Fruitroute een toeristisch én economisch succes te maken met respect voor de omgeving, de natuur en de aanwezige landbouw en fruitteelt, contacteer ons dan gerust voor een verkennend gesprek. 

Koen Van Lishout, Liswood & Tache, 0496 26 10 46

Pieter Daenen, Buro Landschap, 0479 845 084

Jonas Knapen, a2o architecten, 011 26 03 30

impressie met zicht op het kasteel van betho en het pad van het labyrint in het loopvlak van de cirkels

Het verschil tussen een doolhof en een labyrint?

In tegenstelling tot een doolhof - waarin je de weg kwijt raakt - is een labyrint een helder pad dat je - weliswaar via talloze wendingen en omwegen - steevast naar het centrum leidt. En ook weer terug. In alle culturen wereldwijd is een labyrint daardoor een metafoor voor het eigen levenspad, voor de zoektocht naar een ruimte waar hoofd en hart in balans komen. 

De subtiele manier waarop deze zowel fysieke als spirituele reis in het loopvlak van de drie cirkels werd aangebracht, maakt dat velen het wellicht niet eens zullen opmerken. En dat is op zich ook niet nodig. Het unieke samenspel tussen de cirkels en hun omgeving verheft een gewone wandeling over dit pareltje van landschapsarchitectuur immers sowieso al tot een feest voor alle zintuigen. Met ‘achter elke bocht’ een nieuw verhaal.

Maar ook wie op zoek is naar die unieke mystieke gewaarwording zoals alleen een labyrint die kan bieden, vindt hier dus zijn gading. De ± 2 km lange wandeling over het pad is een rustgevende, contemplatieve oefening die je moeiteloos aan je dagelijkse dosis stappen helpt. Maar meer nog aan een uitzonderlijke spirituele ervaring. Het pad van het labyrint vertegenwoordigt daarin de reis van het leven, met zijn kronkelende wegen, zijn ups en downs en zijn onbereikbaar lijkend doel. Maar ook met de universele waarheid dat daar dankzij persoonlijke groei, transformatie en zelfontdekking een harmonieus geheel uit kan ontstaan. Ritmisch en in evenwicht. Net zoals het labyrint zelf.